Hãy bắt đầu với một câu hỏi mà Bệnh viện Đại học Y dược Shing Mark chúng tôi thường nhận được gần đây: Sử dụng thuốc kháng sinh cho trẻ em có tăng nguy cơ gây hen suyễn không?

Từ góc nhìn bệnh học, Hen phế quản - Asthma là một căn bệnh mạn tính của hệ hô hấp. Khi xuất hiện cơn hen suyễn, lớp niêm mạc của ống phế quản sẽ sưng lên, viêm nhiễm và dễ bị kích ứng. Sự co thắt và viêm nhiễm sẽ làm các đường dẫn khí thu hẹp lại, từ đó giảm lưu lượng thông khí ra vào phổi... khiến trẻ hô hấp khó khăn, trong một số trường hợp không xử lý kịp, có thể gây nguy hiểm đến tính mạng.

Theo tổ chức Chiến lược Xử trí và Phòng ngừa Hen phế quản toàn cầu (GINA – Global Initiative for Asthma) có đưa ra lời khuyên đối với trẻ em dưới 5 tuổi là: KHÔNG NÊN sử dụng kháng sinh phổ rộng trong những năm đầu đời của trẻ. 

Kháng sinh phổ rộng là thuật ngữ dùng để chỉ các loại kháng sinh mạnh, có khả năng bao vây và tiêu diệt nhiều chủng vi trùng, vi khuẩn, mà không phải chỉ tập trung đánh trên một chủng đích cụ thể. Kháng sinh phổ rộng sẽ thường được chỉ định cho các bệnh nhân có tình trạng nhiễm trùng phức tạp, đa kháng, chúng mang lại hiệu quả điều trị tích cực vì đánh diện rộng, giảm nhanh triệu chứng viêm nhiễm. 

Tuy nhiên đi kèm với tác dụng nhanh, mạnh, thì kháng sinh phổ rộng có một vấn đề, đó là sẽ không phân biệt giữa các vi trùng, vi khuẩn gây bệnh với hệ thống vi sinh vật có lợi, mà sẽ tiêu diệt tất cả. 

Từ nhiều năm trước, các nghiên cứu đã chỉ ra mối tương tác giữa người và vi sinh vật giúp phòng ngừa hen, trong đó có một phát hiện đang chú ý như sau: Sự phơi nhiễm với vi khuẩn qua đường âm đạo của mẹ có tác dụng tích cực đối hệ hô hấp của trẻ, số liệu cho thấy các bé sinh thường có tỉ lệ bị hen thấp hơn các bé sinh bằng phương pháp mổ. 

Như vậy, khi dùng kháng sinh phổ rộng, chúng ta có thể sẽ vô tình tiêu diệt hệ vi khuẩn có lợi nên dễ làm tăng nguy cơ bị hen. Và điều này vẫn có tính đúng đắn khi xem xét với các bệnh lý thường gặp khác tại trẻ.

Tuy nhiên, nói vậy không có nghĩa là chúng ta bài trừ việc sử dụng kháng sinh một cách cực đoan, vì khi trẻ đã đang trong tình trạng nhiễm trùng, việc nhất quyết không sử dụng kháng sinh sẽ gây cản trở tới quá trình điều trị và ảnh hưởng đến tính mạng của trẻ. Vì vậy lời khuyên ở đây là khi trẻ bị bệnh các bà mẹ nên đưa bé đến bác sĩ chuyên khoa để được cho kháng sinh đúng chỉ định, không nên tự mua thuốc tại các cửa hàng bán thuốc tây.